Prvi Crnogorac na Antarktiku

Put od Zle gore do Ognjene zemlje. Pa sve do Antarktika. Za nekog mladog crnogorskog filmskog autora bila bi idealna podloga za film, nekom piscu za putopis ili veliku istraživačku avanturu...

Još kad se u sve to doda i nuklearna fizika, jedna priča o istraživaču koji je, kažu, trebao biti i predložen za Nobelovu nagradu... Ali, o tom profesoru Radomiru Iliću ni Nikšić ni Crna Gora ne znaju skoro ništa. Naša javnost je zaobišla i vijesti o njegovom naučnom radu i istraživanju – taman kao i vijest o smrti, trećeg januarskog dana 2006, u njegovoj 61. godini.

A ovako je, recimo, 8. marta 2003. slao prvu antarktičku poruku: ,,Jedna noć u avionu, dvije u Buenos Airesu, pet noći na lađi i dvije u Antarktičnom centru... Desetodnevni događaj, u kome se dogodi više nego u čitavoj normalnoj godini. Put od Ušuaje (najveći grad Ognjene zemlje) do Antarktika sa 85 metara dugim brodom i 65 članova naučne ekspedicije, te 30 članova posade preko Drejkovog prelaza (dva dana i tri noći) je vrlo naporan. Ulazak na Antarktik brodom je jedinstven događaj. Ovdje je pravi institut i naučni poligon...“.

Jedan od razloga zašto nam je profesor Ilić ostao ,,ispod radara“, ne i opravdanje: profesor Radomir Ilić skoro je kompletan profesionalni put vezao za Sloveniju. Redovan univerzitetski profesor bio je u Ljubljani i u Mariboru; u slovenačkom glavnom gradu je i preminuo i sahranjen, a u Sloveniji su mu život nastavili kćerka i sin.

Nego, prije detalja o antarktičkoj misiji, tamo na kraj svijeta – jedna o odrastanju. Znate gdje je najsuroviji i najnegostoljubiviji dio Opštine Nikšić? Dovoljno da prođete onim uskim i krivudavim, dugim i pustim, sve više i oštećenim, putem koji vodi ka Goliji i Gacku. Tuda gdje je trebala da bude magistrala i najkraća konekcija ka granici sa Bosnom i Hercegovinom, dalje ka Sarajevu. Ali nije, jer su krajevi pusti, sela rijetka do pred samu granicu...

 

E, na tom putu, koji je desetinama minuta sveden samo na karst obrastao posnim rastinjem, koji ponegdje zaliči i na Mjesečevu površinu – otprilike na nekih 25 kilometara od Nikšića su Srijede. Između Duge i Golije, tu u blizini planine Njegoš i Zla gora... Ljuti krš, jedno selo raštrkano u par udaljenih zaselaka – i ono što naš narod prosto nazove pustinjom. E, odatle je profesor Ilić, tu je rođen, odatle je krenuo.

A dokle je stigao, pored onog poziva redovnog univerzitetskog profesora? Bio je rukovodilac laboratorije na Institutu Jozef Stefan u Ljubljani. Pa gostujući  predavač i saradnik na Univerzitetu u Kilu u Njemačkoj. Pa u internacionalnom centru za teorijsku Fiziku u Trstu u Italiji, pa na Rojal Institutu za Tehnologiju u Stokholmu , u glavnom gradu Švedske. Bio je organizator je šest svjetskih konferencija ,,Nuklearni tragovi“. Bio je predsjednik i počasni član međunarodnog društva ,,Nuklearni tragovi“ od 1998. do 2000. godine. Pa ekspert Internacionalne agencije za nuklearnu energiju, saradnik najznačajnijih svjetskih časopisa i institucija na polju nuklearne energije...

Shvatate već tu, otprilike, zbog čega je istinita ona tvrdnja, u Ljubljani više puta pominjana – da je samo smrt spriječila da Radomir Ilić bude makar predložen za Nobela – sasvim istinita?

 

 

E taj naučni put istraživača, najčešće vezan za polje nuklearne fizike, ga je vodio i do prilike, da radi u sasvim jedinstvenom istraživačkom centru na Antarktiku. Da u jedinstvenim uslovima traga za saznanjima; pa i u sasvim negostoljubivim uslovima svijeta vječitog leda.

,,Ovdje je pravi institut i naučni poligon. Preko dana radimo eksperimente, a po noći analiziramo rezultate i pišemo naucne radove. Pošta ide preko Kijeva. Od danas možemo pisati, ali nijesam siguran da li možemo čitati poštu“ – pisao je, između ostalog, tog 8. marta 2003. Radomir Ilić.

Profesor Ilić imao je priliku da još jednom, 2005. godine, posjeti Antarktik. Iste godine je održao i predavanja na fakultetima u Podgorici i svom Nikšiću... Bio je i prvi crnogorski naučnik, koji je održao predavanja u ruskom Centru za vasionska ispitivanja!

Nažalost, onlajn podaci o njemu su šturi, pa nema dostupne ni njegove fotografije – osim, naravno, uredno pobrojanih naučnih radova, referenci, hronike profesionalnog i istraživačkog puta u univerzitetskim bazama... Šteta što nije poživio duže, da u jedno vrijeme kada su ovakva iskustva i poduhvati vidljiviji na onlajn i medijskom horizontu – ispriča ta lična iskustva, puta koji ga je vodio i do Ognjene zemlje, pa sve do Antarktika. Pa neka ova priča bude samo početak, nakon koga bi o Radomiru Iliću u crnogorskim medijima pričali neki, njemu bliski ljudi.

 

cover photo: Naučna baza na Antarktiku (foto: cnn.com)