Riječ je najmoćnije oružje protiv totalitarizma i diktature

Tokom istorije književnosti mnogi pisci su bili ugnjetavani, zatvarani i osuđivani zbog svojih stavova i knjiga. Što su veći i značajniji bili, tako su totalitarni režimi i vjerske zajednice bile okrutnije i ekstremnije prema ovim velikanima pisane riječi. U ovom tekstu navešćemo neke od onih koji su platili zdravljem i životom zbog svoje slobode. Oni su dokaz da je riječ najmoćnije oružje i najveća prijetnja totalitarizmu, diktaturi, fašizmu.

Mihail Bulgakov – Ruski pisac koji je zbog svog pisanja bio suočen s cenzurom i zabranom od strane sovjetskog režima. Iako nije bio direktno fizički maltretiran, njegov rad je bio ozbiljno potisnut i bio je prisiljen da piše pod teškim okolnostima, što je uticalo na njegovo zdravlje. Bio je primoran da piše u uslovima stalnog nadzora.

Aleksandr Solženjicin – Solženjicin je bio u staljinističkom gulagu u Sovjetskom Savezu zbog svog pisanja, posebno zbog romana "Jedan dan Ivana Denisoviča", u kojem je opisao brutalne uslove u sovjetskim koncentracionim logorima. Solženjicin je trpio fizičko i psihološko zlostavljanje, a njegova iskustva u logoru bila su ključna za njegovu kasniju književnost.

Osman Ibrahime (Osman Yüksel Serdengeçti) – Turski novinar i pisac koji je bio fizički napadnut i zatvaran zbog svojih kritičkih tekstova protiv turske vlade. Zbog svojih stavova o slobodi govora, bio je često u sukobu sa vlastima i suočen s nasiljem.

Ngugi wa Thiong'o – Kenijski pisac koji je bio zatvoren zbog svojih političkih stavova i književnih djela koja su kritikovala kolonijalizam i postkolonijalnu vlast u Keniji. On je bio podvrgnut fizičkom zlostavljanju i mučenju tokom boravka u zatvoru.

Dante Aligijeri – Iako nije bio fizički zlostavljan zbog svojih djela u modernom smislu, Dante je bio izgnan iz Firence, a njegovo najpoznatije djelo, "Božanstvena komedija", je izazvalo mnogo političkih kontroverzi u Italiji. Zbog svojih političkih stavova, morao je da napusti rodni grad, a nije imao ni fizičku sigurnost tokom života.

Oskar Vajld – Britanski pisac, pjesnik i dramatičar, Vajld je bio optužen za sodomiju i okrutno je kažnjen u viktorijanskoj Engleskoj. Zbog svoje homoseksualnosti, koja je bila kontroverzna u to vrijeme, osuđen je na dvogodišnji rad u kamenolomu. Tokom ovog perioda, njegovo zdravlje je ozbiljno stradalo, što je dovelo do njegovog ranog i tragičnog kraja.

Gabriel Garsija Markez – Kolumbijski pisac i dobitnik Nobelove nagrade, poznat po romanu "Sto godina samoće", bio je podvrgnut stalnom nadzoru i prijetnjama od strane kolumbijskih vlasti zbog svojih političkih stavova. Iako nije fizički stradao kao neki drugi pisci, njegove političke aktivnosti bile su ozbiljno napadnute i ugrožene.

Vladimir Majakovski – Ruski pjesnik i jedan od najpoznatijih predstavnika futurizma u Rusiji, Majakovski je bio pod velikim pritiscima Sovjetskog Saveza zbog svog angažovanog stvaralaštva. Iako je uživao veliki ugled u sovjetskoj literaturi, bio je suočen s cenzurom, represijom, pa čak i psihološkim nasiljem, zbog čega je na kraju izvršio samoubistvo 1930.

Julius Fucik – Češki novinar i pisac koji je bio član komunističkog otpora u vrijeme nacističke okupacije Češke. Fucik je bio uhapšen od strane nacista i pretrpio je strašna mučenja, a njegovo poslednje djelo, "Izvještaj sa stuba", postalo je simbol borbe protiv totalitarnih režima. Na kraju je pogubljen 1943. godine.

Vitold Gombrowic – Poljski pisac, koji je bio progonjen zbog svog modernističkog i često subverzivnog pristupa književnosti. Njegova djela su bila cenzurisana i zabranjena u Poljskoj, a sam Gombrovic je bio primoran da živi u egzilu u Argentini, gdje je nastavio svoju književnu karijeru, suočen s teškoćama.

Ana Politkovskaja – Ruska novinarka i pisac koja je bila poznata po svom kritičkom stavu prema Vladimiru Putinu i ruskoj vladi, posebno u vezi sa Čečenijom. Politkovskaja je bila žrtva političkog progona, a 2006. godine je ubijena u svom stanu u Moskvi, što se smatra posljedicom njene novinarske hrabrosti i istine koju je otkrivala.

Boris Pasternak – Ruski pisac koji je postao poznat po svom djelu "Doktor Živago", koje je bilo kritikovano i zabranjeno u Sovjetskom Savezu zbog kritike boljševizma i sovjetske vlasti. Pasternak je bio podvrgnut teškim pritiscima, a njegova borba za slobodu umjetnosti i prava na izražavanje mišljenja bila je tema njegovih ličnih patnji.

Pablo Neruda – Čileanski pjesnik, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, i politički aktivista, bio je podložen nasilju i progonima zbog svog angažovanja za ljevičarske ideje i protiv čileanske vlade. Zdravlje mu je bilo ugroženo u teškim političkim uslovima, a preminuo je pod sumnjivim okolnostima neposredno nakon državnog udara 1973. godine.

Salman Ruždi je britanski pisac indijskog porijekla, najpoznatiji po svom kontroverznom romanu "Sotonski stihovi", koji je izazvao ogromne polemike zbog svojih prikaza islamskih figura i religijskih simbola. Ovaj roman je bio optužen za blasfemiju, zbog čega je postao predmet ozbiljnih političkih i religijskih reakcija. 1999. iranski vjerski lider Ajatolah Homeini izdao je fatvu kojom je pozvao na Ruždijevi smrt zbog "uvrede" prema islamu. Fatva je izazvala globalnu odmazdu i prijetnje smrću, a mnogi ljudi povezani s knjigom, uključujući prevodioce, bili su napadnuti ili ubijeni. Ruždi je bio primoran da se povuče u anonimnost i živio je pod stalnom zaštitom britanske policije. Tokom godina, on je nastavio da piše i javno se zalaže za slobodu izražavanja i protiv cenzure. 2022. je bio napadnut tokom govora u Njujorku, kada je ozbiljno povrijeđen. Napadač je bio motivisan religijskim ekstremizmom, a napad je ponovo podsjetio na opasnosti s kojima se pisci suočavaju kada izražavaju kritičke stavove prema religiji i vlasti.

Federiko Garsija Lorka bio je jedan od najvažnijih španskih pjesnika i dramatičara 20. vijeka. Poznat je po svom dubokom emocionalnom pisanju koje često istražuje teme ljubavi, smrti, sudbine i španske kulture. Njegova najpoznatija djela uključuju pjesničke zbirke Romancero gitano (Ciganske balade) i Poeta en Nueva York (Pjesnik u Njujorku), kao i drame poput Bodas de sangre (Krvlju okupana svadba), Yerma i La casa de Bernarda Alba (Kuća Bernarde Albe).

Lorka je bio dio generacije '27, grupe avangardnih pjesnika i umjetnika. Njegov život je tragično prekinut 1936. kada je ubijen od strane fašističkih snaga tokom Španskog građanskog rata. Iako je bio politički angažovan i suočen s represijom, njegov rad i dalje ima snažan uticaj na svjetsku književnost i pozorište.  

cover photo: Pixabay