Vlasti regiona šire maglu, jer znaju da suočavanje s prošlošću ruši mitove na kojima opstaju

Da mladi veoma malo znaju o događajima na području nekadašnje Jugoslavije, tokom devedesetih godina prošlog vijeka, te da se to znanje uglavnom oslanja na neformalne izvore: priče roditelja, bližeg okruženja, medije i društvene mreže, pokazalo je istraživanje koje je Centar za građansko obrazovanje (CGO) sproveo u septembru prošle godine.

Edukacija o tim devedesetima, ocjenjuje saradnica na programima u CGO, Maja Marinović, mladima pomaže da razviju kritičko mišljenje i nepristrasan odnos prema prošlosti. Sa druge strane, regionalne vlasti biraju da šire maglu po pitanju događaja iz devedestih, jer znaju da im suočavanje s prošlošću ruši mitove na kojima opstaju, smatra Marinović.

“Kada se mladima ponude provjerene činjenice i istorijski kontekst, smanjuje se prostor za manipulacije i krivljenje istorije”, poručuje ona.

Ipak, vlasti u regionu još nijesu pokazale adekvatan interes i konkretne kontinuirane aktivnosti na tom polju. Upravo retorika mržnje, podjela i ignorisanja djeluje kao provjereno tačna forma na osnovu koje dolaze do ostvarenja vlastitih i partijskih interesa. Žrtva toga je i formalno obrazovanje koje je nedovoljno prisutno kao izvor informacija na ovu temu, dodaje Marinović.

Istraživanje CGO pokazuje da skoro 80 odsto ispitanika smatra da su događaji iz devedesetih važni za naše društvo, dok polovina vjeruje da bi o tom periodu trebalo učiti kroz formalno obrazovanje.

“Međutim, više od polovine mladih navodi da tokom školovanja nijesu imali priliku da uče o ovom periodu, što jasno ukazuje da obrazovni sistem nije dovoljno uključio ove teme. Zbog toga mladi često nemaju cjelovitu i objektivnu sliku, a njihova percepcija ostaje fragmentarna i podložna uticajima pristrasnih narativa”, naglašava Marinović.

Ona dodaje da je posebno rizično i “opasno prepustiti prošlost mitovima i neprovjerenim pričama, jer se na tom prostoru lako rađaju novi konflikti”, čemu sve češće i svjedočimo.

Marinović naglašava da nije zadovoljna zvaničnim politikama država regiona po pitanju devedesetih, ali ni obrazovnim sistemima, kako crnogorskim, tako i drugim.

“Trenutno, ni u Srbiji ni u Crnoj Gori ključni akteri nijesu angažovani na promovisanju otvorenog dijaloga i rasvjetljavanju činjenica koje se odnose na njihovo zajedničko učešće u ratovima devedesetih. U posljednjih nekoliko godina došlo je do smanjenja intenziteta programa koji se bave suočavanjem s prošlošću, a zvanične regionalne politike su se pogubile u populističkim i ekstremističkim narativima. Jednostavno, vlasti biraju da šire maglu, jer znaju da im suočavanje s prošlošću ruši mitove na kojima opstaju”, kaže Marinović.

Ona tvrdi da trenutna crnogorska i regionalna politika koja dolazi od vlasti, ova pitanja sagledava kao problem ili sredstvo manipulacije, pri čemu cijene da “odgovoran pristup ka njima koji bi donio pomirenje ne može donijeti političku korist”. To apsolutno nije tačno, poručuje Marinović.

“Sva istraživanja ukazuju da interesovanje za ove teme raste, a očigledno je da paralelno kod građana i građanki postoji veliki zamor i želja da se sa izazivanjem negativnih emocija prestane”, ističe ona i dalje govori o obrazovanju.

“Što se tiče obrazovnih politika, primijetno je usporavanje rada i na tim politikama kao i na programima koji će nastaviti evoluciju kritički zasnovanog učenja. Udžbenici istorije u većini bivših jugoslovenskih republika često nemaju uravnotežen, činjeničan sadržaj koji se odnosi na devedesete. Međutim, treba naglasiti da i pored tog usporavanja, potiskivanja i zamora postoji neka forma organskog razvoja koji se zasniva na generacijama mladih, odnosno mladog obrazovnog kadra koji su imali neku formu kritičkog obrazovanja ka ovim temama i koji sada samostalno šire i razvijaju te pristupe”, smatra Marinović.

Ona ponovo ističe da edukacija o devedesetima pomaže mladima da razviju kritičko mišljenje i nepristrasan odnos prema prošlosti, te da se uz provjerene činjenice i istorijski kontekst, smanjuje prostor za manipulacije i krivljenje istorije.

“Naime, društvo koje ne poznaje svoju prošlost postaje taoc tuđe interpretacije, a to je najkraći put ka novim podjelama. Mladi tada (obrazovani po ovim pitanjima) postaju osposobljeni da razumiju složene političke i društvene procese, ali i da prepoznaju i odbace poruke koje šire mržnju i podjele. To ih osnažuje da budu aktivni i odgovorni građani, da njeguju pomirenje, toleranciju i multikulturalizam”, zaključuje ona.

Regionalna škola “Devedesete u Jugoslaviji - novi izvori i metodologije”

Zbog svega navedenog, dodatna odgovornost leži na drugim činiocima (obrazovnog) sistema. Neformalno obrazovanje nerijetko je i najbolji vid edukacije, a interaktivne škole, radionice, seminari i konferencije bivaju mjesta na kojima se vršnjaci upoznaju sa temama manje zastupljenim u udžbenicima, uz slobodu da pitaju, kritikuju, kažu, odluče, pogriješe, pa i promijene svoje stavove...

Tako će svoje znanje o devedesetim godinama prošlog vijeka obogatiti polaznici Regionalne škole “Devedesete u Jugoslaviji - novi izvori i metodologije“, koja se održava u Budvi krajem septembra, najavljuje Marinović.

“Četvorodnevni program škole je osmišljen kao dio neformalnog i dopunskog obrazovanja za 25 učesnika/ca iz regiona. Kroz interdisciplinarni pristup, koji podrazumijeva predavanja, diskusije, rad sa arhivskim izvorima, analizu usmenih predanja, posjetu izložbi “Lavirint devedesetih”, obradu muzejskih predmeta, učenje na lokalitetima odnosno mjestima stradanja, projekcije filmova, itd. Oni će imati priliku da prošire znanja o društveno-političkom kontekstu raspada Jugoslavije i naučno utvrđenim činjenicama o sukobima i ratnim zločinima tokom 90-ih. Takođe, učesnici/e će biti upoznati sa najnovijim rezultatima istraživanja sprovedenih u Crnoj Gori i Srbiji u vezi sa poznavanjem činjenica i stavovima mladih o devedesetim godinama u Jugoslaviji, a program će uključiti i edukativno-zabavni sadržaj, poput ex-YU večeri “Ukusi mog zavičaja” i kviza poznavanja 90-ih, koji će poslužiti kao kreativna platforma za restrospekciju naučenog i povezivanje učesnika/ca”, opisuje.

Marinović dodaje da će predavanja voditi profesori i profesorice sa Univerziteta u Beogradu i Univerziteta Crne Gore, istraživači i istraživačice naučno-istraživačkih instituta iz regiona, kao i eksperti i ekspertkinje iz oblasti muzeologije, kulturne baštine i filma.

“U okviru intenzivnog i interaktivnog programa obrađivaće se različite teme, uključujući uticaj ideologije nacionalizma na rat i raspad Jugoslavije, značaj usmene istorije u razumijevanju devedesetih, ulogu arhive Haškog tribunala, kao i spomeničku kulturu. Posebna pažnja biće posvećena crnogorskim društveno-političkim prilikama tokom 90-ih, kao i savremenom pogledu mladih na taj period”, otkriva Marinović i poručuje da su edukacije poput Regionalne škole “Devedesete u Jugoslaviji – novi izvori i metodologije” važne jer ne doprinose samo ličnom razvoju mladih, već i izgradnji stabilnijeg i pravednijeg društva.

cover photo: CGO